بذر گیاه گزنه (Urtica dioica)
3,800 تومان
استفاده از گزنه در مواد غذایی، نساجی و چای قدمت طولانی دارد، امروزه دمنوش و روغن گیاه گزنه به راحتی یافت می شود و خواصی نیز دارد که در ادامه خواص آن را بیان می کنیم.
تماس برگ های گزنه با پوست دست ایجاد حساسیت، سوزش و خارش می کند و برداشت آن باید به وسیله دستکش و قیچی انجام شود، برگهای آن پوشیده از کرکهای گزندهای است، این کرک ها بعد از پخته شدن یا خشک کردن برگ ها از بین رفته و دیگر حس نمی شود.
گزنه گیاهی است که نادیده گرفته شده و امروزه کشاورزان آن را به عنوان علفی هرز از بین می برند، این گیاه در مناطق نسبتاً مرطوب و محل های انباشت زباله های حیوانی بیشتر دیده می شود.
توضیحات
بذر گیاه گزنه (Urtica dioica):
بذر گیاه گزنه – nettles
معرفی گیاه گزنه :
گزنه گیاهی گلدار و چند ساله از خانواده Urticaceae بومی اروپا، آسیا و غرب آفریقای شمالی می باشد که امروزه به سراسر جهان راه یافته و به صورت خودرو در کنار رودخانه ها ودیگر مناطق یافت می شود.
استفاده از گزنه در مواد غذایی، نساجی و چای قدمت طولانی دارد، امروزه دمنوش و روغن گیاه گزنه به راحتی یافت می شود و خواصی نیز دارد که در ادامه خواص آن را بیان می کنیم.
تماس برگ های گزنه با پوست دست ایجاد حساسیت، سوزش و خارش می کند و برداشت آن باید به وسیله دستکش و قیچی انجام شود، برگهای آن پوشیده از کرکهای گزندهای است، این کرک ها بعد از پخته شدن یا خشک کردن برگ ها از بین رفته و دیگر حس نمی شود، وجود این کرک های سوزش آور دلیل نام گذاری این گیاه به “گزنه” است، اکثر گیاهان خانواده Urticaceae دارای این کرک های سوزش آور هستند.
گزنه گیاهی است که نادیده گرفته شده و امروزه کشاورزان آن را به عنوان علفی هرز از بین می برند، این گیاه در مناطق نسبتاً مرطوب و محل های انباشت زباله های حیوانی بیشتر دیده می شود.
برگ های گیاه گزنه همانطور که در تصاویر مشخص است بیضی شکل و نوک تیز و دندانه دار است، گیاه گزنه بعد از کاشت در زمین و به واسطه ریشه های رونده خود و خروج پاجوشهای آن از خاک به راحتی تکثیر می شود.
برگ، سرشاخه های گلدار، دانه و ریشه گیاه گزنه خاصیت و مصارف دارویی دارد که در ادامه به طور کامل به خواص آنها می پردازیم.
پای های نر و ماده گلهای گزنه به صورت جداگانه بر روی گیاه قرار دارند و توسط باد یا حشرات گرده افشانی می شوند.
همانطور که گفته شد گزنه گیاهی چند ساله می باشد، در مناطقی که زمستان های سردی دارند اندام های هوایی (برگ و ساقه) گیاه از بین می رود ولی ریشه ها سالم می ماند و در سال بعد مجدد سبز خواهند شد، ریزوم ها یا همان ساقه های زیر زمینی و استولون ها یا همان ساقه های سطحی روی خاک در زمستان سالم می ماند و دلیل سبز شدن گیاه در بهار می باشند.
تحمل سرمایی گیاه گزنه کم بوده و در دمای کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درجه قسمت های هوایی (برگ و ساقه) گیاه از بین می رود،گزنه آفتاب دوست است اگرچه نیم سایه را نیز تحمل میکند ولی سایه کامل برای آن مناسب نیست.
نام های رابج گیاه گزنه : common nettle، stinging nettle، گزنه کبیر، گزنه دو پایه، گزنه سفید (انجره)، گزما، گزنک و…
در مازندران به خصوص در روستاهای قائم شهر و جنوب ساری از جمله تاکام و آقامشهد در شب چهارشنبه سوری از شاخههای ظریف و نورسته آشی پخته میشود که طعم خاص و مطبوعی دارد. این آش مخصوص چهارشنبه سوری است و بر خلاف انتظار طعم تند و گزنده نداشته و کمی شیرین است.
ساقه و برگهای گزنه به دلیل تیغهای سوزن مانند بسیار و خاصیت اسیدی که مانند اره عمل میکند در صورت برخورد به پوست بدن سبب گزش پوست و واکنش التهابی پوست شامل تورم، اریتم و خارش میشود، برخورد زیاد با این گیاه میتواند موجب تب شود. به صورت سنتی برای درمان آن از مالیدن گیاه پلم با نام علمی Sium sisarum استفاده میشود. در مازندران اغلب این دو گیاه با هم دیده میشوند.
گونه های مختلف گیاه گزنه و طبقه بندی آنها و محل پیدایش:
- U. dioica subsp. dioica (European stinging nettle), from Europe, Asia, and northern Africa, has stinging hairs
- U. dioica subsp. galeopsifolia (fen nettle or stingless nettle), from Europe, does not have stinging hairs
- U. dioica subsp. afghanica, from southwestern and central Asia, sometimes has stinging hairs or is sometimes hairless
- U. dioica subsp. gansuensis, from eastern Asia (China), has stinging hairs
- U. dioica subsp. gracilis (Ait.) Selander (American stinging nettle), from North America, has stinging hairs
- U. dioica subsp. holosericea (Nutt.) Thorne (hoary stinging nettle), from North America, has stinging hairs
پراکنش جغرافیایی :
در ایران در ییلاقات اطراف تهران، شمیرانات و در کرج در دامنههای البرز، کندوان، پل زنگوله، در مناطق شمالی در مازندران و گیلان درهرزویل و جنگل نودی، عمارلو، راه کبوترچاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز و در آذربایجان در دامنههای سهند ،همچنین در دامنههای کوههای قافلانکو و بزگوش شهرستان مراغه و میانه ، زنقاب، دیلمان وارسباران، لرستان (در کنار رودخانه کشکان) و منطقه سرمشهد کازرون و فراشبند در استان فارس بطور خودرو دیده میشود.
و در مشهد در روستای زشک این گیاه را به نام محلی (سوگوزو) میشناسند .در منطقه استان گلستان هم نیز مشاهده شدهاست
نکات و آموزش کاشت بذر گیاه گزنه:
گیاه گزنه از دو طریق کاشت بذر یا از طریق کاشت پاجوش و تقسیم ریشه تکثیر می شود که البته کاشت بذر ساده ترین راه برای کشت و کار خانگی است و برای روش های دیگر باید به خود گیاه دسترسی داشت.
گیاه گزنه به صورت چند ساله بوده و ریشه های آن در زمستان سالم می ماند و بهار سال بعد مجدد رشد می کند، همچنین بذرها در آخر فصل بر روی زمین پراکنده می شود و باعث رشد و تکثیر بیشتر در سال های آینده می شود.
بذر گیاه گزنه نسبتاً درشت بوده و به راحتی سبز می شود، گیاه آن باید از دسترس کودکان به دور باشد زیرا تماس با برگ های آن باعث خارش و سوزش می شود.
قبل از کاشت بذر گیاه گزنه را به مدت ۱۲ ساعت در آب خیس نمایید، سپس بذر گیاه گزنه را در عمق ۱ تا ۲٫۵ سانتی متری بکارید.
بهترین فصل برای کاشت بذر گیاه گزنه بهار و تابستان می باشد هنگامی که دمای هوا بالاتر از ۱۵ درجه شد و سرما ی زمستان به اتمام رسید می توانید بذرهای خود را مستقیم در زمین اصلی یا گلدان مورد نظر بکارید.
برای کاشت در گلدان باید گلدانی با حداقل سایز ۱۰ انتخاب نمایید و به طور کلی در هر سایز گلدان، بذر ها را به فاصله ی ۵ تا ۱۰ سانتی متر در گلدان بکارید بعد از اینکه گیاهان رشد کردند می توانید گیاهان اضافی را برای رشد بهتر باقی گیاهان حذف نمایید.
برای کاشت خانگی در فصل بهار یا تابستان بذر گیاه گزنه را ۱۲ ساعت در آب خیس نمایید سپس در سینی نشاء یا لیوان های یکبار مصرف که با خاک تمیز ترجیحاً ترکیب (کوکوپیت + پرلیت + پیت ماس) پرشده در عمق ۱ تا ۲٫۵ سانتی متری بکارید.
تا قبل از جوانه زنی بذرها و همچنین در اوایل رشد گیاه بستر همیشه مرطوب باشد، بعد از رشد کامل گیاه آبیاری هنگامی انجام شود که خاک کاملاً خشک شده است.
بعد از رشد گیاهان و رسیدن به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر آنها را به زمین اصلی یا گلدانی با سایز حداقل ۱۰ سانتی متر منتقل کنید یا اینکه از همان ابتدا بذرها را به صورت مستقیم در محل اصلی بکارید تا نیاز به جابجایی نباشد.
برای کاشت خانگی و به صورت محدود در تمامی طول بهار و تابستان میتوان اقدام به کاشت در باغ (باغچه) و گلدان نمود یا در کل طول سال با ایجاد شرایط کاشت اقدام به پرورش این گیاه نمود.
برای کاشت بذر گیاه گزنه در باغچه و مزرعه ابتدا خاک (بستر کشت) را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر زیر رو رو کنید و با کود حیوانی پوسیده یا کمپوست مخلوط کنید.
بعد از رشد جوانه ها و آماده شدن نشاء ها یعنی رسیدن گیاه به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر، آنها را به محل اصلی کاشت منتقل کنید.
تا قبل از جوانه زنی بذر گیاه گزنه، بستر کشت همیشه باید مرطوب باشد ولی غرق آبی نه، برای تسریع در جوانه زنی بذرها میتوانید بر روی بستر کشت یک مشما شفاف بیاندازید، توجه کنید که با این کار دما زیر مشما بالا می رود و در صورتی که هوا خیلی گرم باشد از انجام این کار پرهیز کنید و تنها مراقب باشید که خاک خشک نشود.
علف های هرز را از همان ابتدا حذف کنید، وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذی خاک میان گیاه و علف هرز می شود و باعث کاهش مواد دریافتی مورد نیاز گیاه می شود.
گیاه گزنه را هم به صورت کرتی و هم به صورت ردیفی می توانید کشت کنید، برای کاشت ردیفی فواصل بین ردیف ها را ۵۰ تا ۱۰۰ و فواصل بین گیاهان را ۲۰ تا ۸۰ سانتی متر در نظر بگیرید.
خاک:
خاک مناسب برای کاشت این گیاه خاک سبک و غنی از نیتروژن است. همچنین غنی بودن از مواد آلی به رشد بهتر گیاه کمک میکند. بهترین محصول در زمانی بدست می آید که در خاکهایی عمیق و حاصلخیز کشت شده باشد.
آبیاری:
نیاز آبی گیاه نسبتا کم است. زمان آبیاری گزنه زمانیست که خاک آن کاملا خشک شده باشد. ۱ یا ۲ هفته یکبار مناسب است و به طور کلی به آب زیادی نیاز ندارد.
نور:
گیاه گزنه نمی تواند در سایه رشد کند و برای رشد به نور کافی نیاز دارد. به ویژه اینکه یکی از کاربردهای دارویی مهم آن، استخراج کلروفیل از برگهای گیاه است.
دما:
این گیاه به سرما حساس بوده و در دماهای زیر ۱۰ یا ۱۵ درجه سانتی گراد قسمت هوایی کاملا از بین می رود.
آفات و بیماریها:
از آفات این گیاه می توان به شته اشاره کرد. همچنین در صورت نبود زهکش مناسب، رشد بیماری های قارچی از دیگر بیماری های گیاه محسوب میشود.
تصویر زیر گلها و قسمت های مختلف گیاه گزنه را نشان می دهد.
برداشت گیاه دارویی گزنه:
برای مصارف و کاشت خانگی گیاهان را قبل از گلدهی از کف قطع کنید و با توجه به دستور مصرفی که در ادامه بیان کرده ایم مصرف نمایید، به صورت دمنوش، جوشانده و… یا اینکه برگ ها را به صورت جداگانه از گیاه جدا سازید و به روشهای گفته شده مصرف نمایید.
تماس برگ های گزنه با پوست دست ایجاد حساسیت، سوزش و خارش می کند و برداشت آن باید به وسیله دستکش و قیچی انجام شود، برگهای آن پوشیده از کرکهای گزندهای است، این کرک ها بعد از پخته شدن یا خشک کردن برگ ها از بین رفته و دیگر حس نمی شود، وجود این کرک های سوزش آور دلیل نام گذاری این گیاه به “گزنه” است، اکثر گیاهان خانواده Urticaceae دارای این کرک های سوزش آور هستند.
در کاشت تجاری در مزارع که از گیاه برای مصارف خاصی نظیر صنایع رنگ رزی، پارچه بافی یا…استفاده می شود پس از رشد کامل گیاه ، ساقه هوائی آنها را درو می کنند و بلافاصله به کارخانه جهت مصارف تهیه کلروفیل و غیره حمل می نمایند در هر سال نیز میتوان دو بار اقدام به جمع آوری ساقه گیاه نمود.
برگهای جوان گزنه به مصارف تغذیه مشابه اسفناج می رسد. (در رامسر و بعضی از شهرهای شمال کشور) گل آذین آن نیز که بعد از ظاهر شدن گل ولی قبل از رسیدن میوه چیده می شود، و به صورت له شده و مخلوط با تخم مرغ آب پز جهت تغذیه جوجه پرندگان در پرورش طیور مورد استفاده قرار می گیرد.
خواص دارویی و نحوه مصرف گزنه:
به طور کلی گزنه گیاهی گمنام بوده و معمولاً به عنوان علف هرز از مزارعی که می روید حذف می شود و خیلی از افراد و کشاورزان با خواص آن آشنا نیستند، در زیر سعی شده خواص دارویی و مصارف و فواید این گیاه به طور کامل آورده شود:
دقت شود که همانطور که گفته شد برگ ها و ساقه های تازه و خام گیاه گزنه دارای کرک هایی بر سطح آن می باشد که تماس با آنها باعث سوزش و خارش می شود که البته بعد از پختن و خشک کردن این ویژگی بین می رود.
برگ های گزنه به صورت پخته شده همانند اسفناج نیز مصرف می شود، در ادامه نحوه مصارف آن را کامل بیان میکنیم
قسمتهای مورد استفاده گیاه گزنه شامل برگها، سرشاخههای گلدار و ریشه گزنه می باشد.
در مازندران به خصوص در روستاهای قائم شهر و جنوب ساری از جمله تاکام و آقامشهد در شب چهارشنبه سوری از شاخههای ظریف و نورسته آشی پخته میشود که طعم خاص و مطبوعی دارد. این آش مخصوص چهارشنبه سوری است و بر خلاف انتظار طعم تند و گزنده نداشته و کمی شیرین است.
بذر گیاه گزنه نیز دارای خواص دارویی بوده و مصارفی دارد.
خواص این گیاه را به صورت کوتاه بیان میکنیم و در ادامه موارد منع مصرف آن را ذکر میکنیم:
- گزنه خواص ضد آسم، ضد شوره سر، ضد خونریزی دارد
- یکی از مهم ترین و معروف ترین خواص آن کاهش قند خون می باشد که بیشتر به همین دلیل مصرف می شود
- این گیاه تصفیه کننده خون، بهبود دهنده کم خونی است
- شیرافزا بوده و باعث افزایش سطح انرژی بدن می شود
- از سرشاخه های این گیاه ماده قرمز رنگی بنام اورتی سین استخراج می شود
- این گیاه سرشار از ویتامین است.
- درمان کننده و بهبود دهنده بواسیر، رماتیسم، مشکلات پوستی و اگزما
- درمان نیش حشرات و سوزش حاصله و بهبود زخم ها
- از گزنه در صنایع نخ ریسی، پارچه بافی، تولید رنگ سبز طبیعی و… نیز استفاده می شود
- همچنین تولید رنگ زرد طبیعی از ریشه های آن
- دورکننده حشرات و آفات
- ماساژ دادن سر با جوشانده گزنه غلیظ باعث درمان شوره سر می شود
- تقویت کننده دستگاه هاضمه
- مقابله با اسهال از فواید گزنه به شمار می رود
- روغن گزنه در درمان بیماریهای مفصلی بسیار موثر است
- درمان و رفع وجود خون در ادرار
- ریشه گزنه برای مقابله با مشکلات پروستات مفید است
- رفع گرفتگی های کبد
- افزایش دهنده گلبولهای قرمز خون
- از بین برنده زگیل و زائده های پوستی
- خواص ضد آلرژی گیاه گزنه ثابت شده است
- رفع عفونت مثانه و دفع سنگ کلیه
- گزنه از نظر طب سنتی دافع بلغم بوده و در تسکین دردهای مفصلی و رماتیسمی ناشی از بلغم فاسد در بدن موثر است.
- کرم معده و روده زا از بین می برد
- پیشگیری از پوکی استخوان
نحوه مصرف گزنه:
۱- دم کرده گیاه گزنه
برگ گزنه را به نسبت معین درون آب جوش ریخته و همانند چای دم کنید و دمنوش آن را روزانه میل نمایید، با جوشانده شدن برگ ها کرک های آن از بین می رود.
۲- جوشانده گزنه
مقدار معین برگ گزنه (تازه یا خشک) را همراه با آب به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بجوشانید و بعد از صاف کردن، میل نمایید.
۳-تنطور گزنه
یک قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الکل ۵۰ درجه طبی مخلوط کرده و در داخل شیشه در بسته بریزید و بمدت ۱۵ روز هر روز آنرا تکان دهید بعد از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید . مقدر مصرف آن ۱۵-۱۰ قطره سه بار در روز می باشد .
منع مصرف:
مصرف بیش از اندازه ی گزنه باعث اختلال در عملکرد کلیه ها می شود و ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود در نتیجه با احتیاط و در مقدار کم مصرف شود.
از عوارض جانبی آن می توان به دل درد، احتباس مایعات، عرق کردن، اسهال و کهیر یا خارش( معمولا در هنگام استفاده موضعی) اشاره کرد.
بر روی این گیاه کرکهایی وجود دارد که در صورت تماس با دست ایجاد خارش می کند. خشک کردن و یا پختن باعث از بین رفتن این کرکها می شود.
زنان باردار نباید از این گیاه استفاده کنند. برخی مطالعات نشان می دهند که این گیاه می تواند باعث افزایش قند خون شده و احتمالا با داروهای کنترل کننده دیابت تداخل دارد. از سویی دیگر مدارکی دال بر کاهش قند خون توسط این گیاه وجود دارد بنابراین، افراد مبتلا به دیابت نباید بدون مشورت با پزشک این گیاه را استفاده کنند.
این گیاه مدر است از اینرو، افراد مبتلا به مشکلات کلیوی نباید بدون مشورت با پزشک از این گیاه مصرف کنند. این گیاه در لخته شدن خون تاثیر می گذارد و می تواند با داروهای تنگ کننده عروق تداخل داشته باشد.
منبع ۱ : رشد
منبع ۲ : ویکی پدیا
برای سفارش بذر گیاه گزنه ابتدا تعداد مورد نظر را انتخاب نموده و سپس افزودن به سبد خرید را بزنید. (بذر گیاه گزنه)
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.